Vooruitzichten voor de Europese politiek en regelgeving: stabiliteit verzekeren in bewogen tijden

Overzicht

Het is een bewogen jaar geweest. Een combinatie van politieke en macro-economische beroering heeft een perfecte storm veroorzaakt, waarvan we de volledige effecten nog moeten afwachten.

Nu het populisme in Europa aan een comeback bezig is, het conflict in Oekraïne blijft duren en het er heel onrustig aan toegaat in de Britse regering, delen wij onze politieke en geopolitieke vooruitzichten voor 2023. We delen ook onze vooruitzichten over de regelgeving, met een focus op digitale activa, energie en ESG.

Politieke en geopolitieke vooruitzichten

Een golf van populisme in Europa?

Recente verkiezingsoverwinningen van extreem-rechtse partijen in Hongarije en Italië kunnen erop wijzen dat er een nieuwe golf van populisme over Europa rolt. Dat heeft de politieke onderhandelingen tussen de lidstaten er niet eenvoudiger op gemaakt. Tot dusver heeft de EU de eenheid binnen het blok over kritieke kwesties zoals de sancties tegen Rusland echter weten te bewaren.

Er worden ook aftastende gesprekken gevoerd over de afschaffing van de unanimiteitsregel, waardoor individuele lidstaten minder mogelijkheden zouden krijgen om de Unie te blokkeren.

De aanpak van de energiecrisis is tot dusver gefragmenteerd verlopen. Maar we verwachten dat het positieve momentum van de reactie van de EU op het coronavirus zal overheersen. Dat kan leiden tot een gezamenlijke aanpak van energieprijsplafonds en herverzekering voor lidstaten die de gezinnen en de ondernemingen steun bieden tegen de hoge kosten van het levensonderhoud.

De geopolitieke rol van de EU na de Russische inval in Oekraïne

De Russische inval in Oekraïne heeft de discussies over de uitbreiding van de EU en de geopolitieke rol van de EU weer aangewakkerd. De toekenning van de status van kandidaat-lidstaat aan Oekraïne is een positief signaal, maar de EU heeft erop gewezen dat de toetreding een lang en omslachtig proces blijft.

De Franse president Emmanuel Macron kwam met het idee van de Europese politieke gemeenschap om een bredere groep van landen uit de regio samen te brengen. Dat initiatief is geen alternatief voor het EU-lidmaatschap, maar is bedoeld om kwesties van gemeenschappelijk belang te bespreken, zoals energie, migratie en defensie. Of die nieuwe groep ook op lange termijn een succes wordt, valt nog te bezien. Maar het is wel een blijk dat de geopolitieke aspiraties van de EU in de regio groter worden.

De kalibratie van de begrotingsregels van de EU

De energiecrisis kwam vlak na de pandemie en zet zo de nationale begrotingen zwaar onder druk en wakkert het debat over gezamenlijke leningen weer aan. De tegenstanders van overheidsinterventie op fiscaal vlak, de zogeheten fiscale haviken, blijven zich verzetten tegen bijkomende gezamenlijke leningen. De huidige herstel- en veerkrachtfaciliteit in het kader van de coronacrisis is nog niet volledig uitgeput. In plaats daarvan vragen steeds meer lidstaten om een soort steunmechanisme op het niveau van de EU op te richten om gezinnen en bedrijven de winter door te helpen.

Dat is de voorbode van een groter debat over de herkalibratie van de begrotingsregels in de eurozone op lange termijn. Het stabiliteits- en groeipact is sinds de pandemie opgeschort, maar in mei 2023 moet worden beslist wanneer en hoe die regels opnieuw worden ingevoerd.

Momenteel ligt de nadruk op minder strikte regels. Dat zou de lidstaten meer armslag geven om te bepalen hoe ze uit de rode cijfers willen geraken, maar tegelijk strengere handhaving mogelijk maken wanneer ze hun engagementen niet nakomen. Een ander belangrijk discussiepunt zal zijn of investeringen in klimaat-, digitale en andere transitieprojecten moeten worden uitgesloten van budgettaire besparingen.
 

Vooruitzichten voor het beleid en de regelgeving in de EU

Wetgeving voor digitale activa

De EU heeft de voorbije zes maanden een wettelijk kader voor digitale activa en dienstverleners opgezet. Het komende jaar zal de focus op de operationele kant daarvan liggen en zullen de wetgevers het roer overdragen aan de toezichthouders.

Daardoor zullen emittenten, dienstverleners en andere bedrijven die actief zijn in die sector het komende jaar proberen uit te zoeken welke invloed het nieuwe kader zal hebben op hun activiteiten. Ze zullen ook proberen te bepalen welke groeikansen er ontstaan door de grotere duidelijkheid van de MiCA-verordening (verordening betreffende markten in cryptoactiva) en de proefregeling voor marktinfrastructuren op basis van distributed-ledgertechnologie (DLT).

Ondertussen zal de Europese Centrale Bank (ECB) de levensvatbaarheid en het nut van een digitale euro verder onderzoeken en tegen het einde van het jaar zou ze moeten beslissen of ze die verder wil ontwikkelen.

De gevolgen van de energiecrisis

Op korte termijn zal de focus naar de gevolgen van de energiecrisis gaan, zoals de invoering van een prijsplafond voor gas, en verder de prioriteiten voor de middellange termijn, zoals de hervorming van de manier waarop de EU de elektriciteitsprijzen bepaalt.

Maar er wordt ook aan het Fitfor55-pakket van de EU gewerkt. Dat pakket maatregelen zou het blok op koers moeten brengen om zijn ambitie waar te maken om de koolstofuitstoot tegen 2030 met 55% te verminderen.

Het omvat een hervorming van de EU-regeling voor de handel in koolstofemissierechten, de invoering van een mechanisme voor koolstofgrenscorrectie en een verbod op de productie van benzine- en dieselwagens vanaf 2035.

ESG-publicatieregels en -rapportagenormen

De EU heeft er al mee ingestemd haar regels over de duurzaamheidsrapportage door ondernemingen te hervormen. Nu volgt het technische werk om de rapportagenormen vast te leggen. De kritieke vraag zal zijn: in welke make zal de EU de lijn volgen van de internationale normen die de International Sustainability Standards Board (ISSB) aan het ontwikkelen is?

De EU bespreekt ook de mogelijkheid om een due-diligencestelsel voor ondernemingen op te leggen. Dat betekent dat zij hun toeleveringsketens moeten doorlichten op milieu- en mensenrechtenkwesties. Dat komt bovenop specifieke regelingen om producten van de EU-markt te weren die bijdragen tot ontbossing of voortvloeien uit dwangarbeid. 

Politieke en geopolitieke vooruitzichten

Een politieke stoelendans

Veel bewogener kon 2022 maar moeilijk zijn voor de Britse politiek? In de loop van het jaar heeft het land maar liefst drie verschillende premiers en vier ministers van Financiën gehad. Ondanks de technocratischere aanpak van de huidige premier Rishi Sunak zal de politieke volatiliteit en onzekerheid volgens ons ook nog in 2023 niet meteen van de baan zijn, aangezien de regeringspartij zelf onhandelbaar blijkt en tegelijk heel wat economische problemen zal moeten oplossen.

Door de stijgende kosten van het levensonderhoud, het gezondheidssysteem dat kraakt in zijn voegen en een golf van stakingen van overheidsdiensten tijdens de winter zal Labour de Conservatieven volgens ons het nakijken geven in de peilingen. Waarschijnlijk zullen de Conservatieven bij de gemeenteraadsverkiezingen in mei klappen krijgen. 

Aangezien na de volgende verkiezingen Labour hoogstwaarschijnlijk een (meerderheids- of minderheids-)regering zal vormen, zullen de media de beleidsplannen van Labour vermoedelijk nauwkeuriger onder de loep nemen. En dan zal de partij van Keir Starmer met gedetailleerde voorstellen moeten komen.

Herstel van de begrotingsverantwoordelijkheid

Na het fiasco met de minibegroting in september 2022 is begrotingsverantwoordelijkheid weer een centraal onderdeel geworden van de economische strategie van de regering. Instellingen zoals de Bank of England en het Office for Budget Responsibility hebben hun onafhankelijkheid versterkt. 

Naar onze mening zal het begrotingsbeleid het monetaire beleid niet langer tegenwerken en zullen onafhankelijke economische en fiscale prognoses in de toekomst opnieuw de hoeksteen vormen van elke begroting.

In de herfstverklaring werd een aanzienlijk pakket belastingverhogingen en bezuinigingen aangekondigd. Toch denken wij dat de combinatie van de inflatie, hogere rentevoeten, een mogelijke recessie en de aanhoudende druk op de overheidsuitgaven de overheidsfinanciën ook in 2023 onder druk zullen houden. 

Met de eeuwige uitzondering van de National Health Service zullen alle vragen om significante budgetverhogen (bijvoorbeeld voor defensie) vermoedelijk worden afgewezen.

Als de economie forser krimpt dan verwacht of de inkomsten positief verrassen, zullen verdere belastingverhogingen testen hoever conservatieve parlementsleden willen gaan om de stijging van de totale belastingdruk te steunen. Volgens de prognoses zal dat in percentage van het bbp het hoogste niveau bereiken sinds de Tweede Wereldoorlog, en misschien klimt het nog hoger. 

Geopolitiek: Noord-Ierlandprotocol en veiligheidsoverwegingen

De relaties tussen het VK en de EU, die sinds het brexitreferendum onder hoogspanning staan, zouden fors kunnen verbeteren als er een duurzame oplossing wordt gevonden voor de uitvoering van het Noord-Ierlandprotocol. 

Hoewel de politieke wil aan beide zijden bemoedigend is en de onderhandelingen lopen, zijn er van beide zijden nog altijd ernstige compromissen nodig om tot een akkoord te komen. 

Een oplossing voor het protocol zou het grootste struikelblok in de bredere relaties tussen het VK en de EU wegnemen. Het zou meer samenwerking mogelijk maken in domeinen zoals de regulering van financiële diensten of wetenschappelijk onderzoek.

De oorlog in Oekraïne en de dreiging van diverse Russische aanvallen op kwetsbare westerse infrastructuur (zoals onderzeese pijpleidingen en kabels) zullen het komende jaar vermoedelijk belangrijke veiligheidsthema's blijven. Maar nu de kosten van het levensonderhoud de pan uit rijzen, zal de regering harder moeten werken om de kiezers ervan te overtuigen dat verdere militaire steun aan Oekraïne wel degelijk zijn voordelen heeft.
 

Vooruitzichten voor het beleid en de regelgeving in het Verenigd Koninkrijk

Regulering van cryptoactiva

Voorstellen om stablecoins die als betaalmiddel worden gebruikt, voor het eerst een wettelijk kader te geven, zullen in 2023 worden omgezet in wetgeving. De regering stelt ook voor om een breder scala van cryptoactiva in dat wettelijke kader onder te brengen, en ook de financiële promotie van cryptobeleggingen aan banden te leggen. 

Het ministerie van Financiën krijgt ook de bevoegdheid om sandboxen voor de infrastructuur van de financiële markten te ontwikkelen om infrastructuur te testen die gebruikmaakt van distributed-ledgertechnologie.

De Bank of England zal het concept van digitaal centralebankgeld verder onderzoeken. Maar zelfs als de verkennende fase en de ontwikkelingsfase volgens plan verlopen, verwachten we niet dat het VK vóór minstens het einde van 2025 met digitaal centralebankgeld op de markt zal komen.

Hulp voor gezinnen en energiezekerheid

Steun aan gezinnen en bedrijven om de stijgende energiekosten op te vangen, zal centraal in de aandacht blijven staan. Het ministerie van Financiën zal de omvang en het kostenplaatje van de energieprijsgarantie voor gezinnen herbekijken vooraleer ze in het voorjaar een aankondiging doet. 

De oorlog in Oekraïne heeft onderstreept dat we naast de ontkoling van de economie ook de energiezekerheid moeten versterken. Fracking is duidelijk weer van tafel geveegd. De regering zal in de eerste plaats inzetten op een snellere uitrol van nieuwe kerncentrales en hernieuwbare energie, en op de samenstelling van een werkbaar pakket om woningen energie-efficiënter te maken.